Fröhligh og Haupt

Hugmyndafræði prófessors Andreas Fröhlich og dr. Ursulu Haupt, byggist á því að koma til móts við þá sem eru mest fatlaðir á því þroskastigi sem þeir eru og efla þannig þroska þeirra. Fram að þeim tíma sem Fröhlich gerði sínar rannsóknir, um 1974, hafði verið litið svo á að ekki væri hægt að virkja börn og einstaklinga sem höfðu fjölþættar fatlanir og því einungis hægt að veita þeim umönnun. Fröhlich breytti þeirri sýn og sýndi fram á að einstaklingar með fjölþættar fatlanir sýndu framfarir ef þeim var mætt á þeim stað sem þeir voru á í þroska með svokallaðri „grunnörvun“. Í grundvallaratriðum er verið að vinna með örvun í gegnum snertingu, jafnvægi, sjón og heyrn í umhverfi sem einstaklingurinn finnur fyrir öryggi. Þeir sem vinna með einstakling sem á erfitt með boðskipti þarf að reyna að fara allar leiðir til að gera einstaklingnum kleift að gera sig skiljanlegan.

Hæfileikinn til að hreyfa sig er undirstaða skynjunar og hæfileikinn til að skynja er undirstaða vitræns þroska/hugsunar.

Starfsfólk þarf að vera vakandi fyrir öllum þeim smáu merkjum og boðum sem einstaklingurinn gefur. Þannig á einstaklingurinn möguleika á að taka þátt í boðskiptum. Mikilvægt er að bera virðingu fyrir einstaklingnum og ávallt gera ráð fyrir að hann skilji það sem sagt er eða það sem fram fer í kringum hann. Skapa þarf tækifæri á öllum sviðum án þess að hafa of mikið í gangi í einu. Taka þarf nægan tíma í að móttaka boðskiptin því svörun getur komið aðeins seinna frá einstaklingnum.

Það sem er lagt til grundvallar í grunnörvun er:

• Að þröfum sé fullnægt með ástúðlegri umönnun og líkamstenglum.
• Kerfisbundin áreiti skyfæranna.
• Hreyfiörvun – að einstaklingurinn fá hreyfireynslu og þannig aðstoð við að þroska mótun hreyfiferla.
• Aðstoð við boðskipti.
• Miðla margháttaðri reynslu af fólki, aðstæðum, náttúru og hlutum.

Í rannsókn Fröhlich og Haupt kom fram að undirstöðusvið skynjunar væru líkamsskynjun, jafnvægisskynjun og titringsskynjun (í gegnum líkamann). Svo kom komu Heyrnar-titringsskynjun, munnskynjun, heyrnarskynjun, snertiskynjun, sjónskynjun, bragð- og lyktarskynjun.

Í líkamsskynjun / örvun er nudd stór þáttur en markmiðið er að einstaklingurinn öðlist tilfinningu fyrir eigin líkama og skynji hann sem heild. Þegar unnið er með snertingu þarf að virða rými einstaklingsins en verið er að stuðla að auknu sjálfsöryggi hans og ýta undir að hann hafi áhrif á umhverfi sitt. Mikil tengsl skapast milli einstaklinga í gegnum snertingu. Starfsmaðurinn þarf ávallt að vera vakandi fyrir boðskiptum og þá sérstaklega hvað varðar öryggi og athygli. Það er gert m.a. með því að fylgjast með augnhreyfingum, andardrætti, líkamshreyfingum og því sem einstaklingurinn segir.

Í jafnvægisskynjun er verið að samhæfa sjón-, snerti- og stöðuskyn í gegnum reynslu einstaklingsins á hreyfingum eigin líkama. Einstaklingurinn fær tækifæri til að upplifa mismunandi hreyfingar s.s. að fara upp, niður, til hliðanna ásamt þyngdaraflinu og snúningi. Hægt að að vinna með þetta t.d. með því að rugga, róla, vera í hengirúmi, sitja eða liggja á stórum blöðruboltum, á snúningsstól, í boltabaði og fleira þessháttar.

Í titringsörvun er markmiðið að einstaklingurinn fái tækifæri til að upplifa titring á líkama sínum. Það getur verið í gegnum rödd og líkamstengsl s.s. söng eða sögulestur, með titringspúða, fótanuddtæki eða öðrum nuddtækjum, í gegnum tónlist, hljóðfæri, Lilli Nielsen plötu eða rythmabekk.

Í munnörvun er markmiðið að draka úr ósjálfráðum viðbrögðum í munni, draga úr ofurnæmi í munni og andliti, að auðvelda kyngingu, sog og að tyggja. Þetta er gert t.d. með nuddi í andliti þar sem kinnar eru nuddaðar og nuddað í kringum munn, varir og í munnholi. Kynging er örvuð með nuddi, með súrum vökva og með vökva í gegnum dropateljara. Til að auðvelda það að sjúga er hægt að beita nuddi, að nota svampa, klaka, hluti, íspinna, dropateljara og fleira þessháttar.

Sjónskynjun gengur meðal annars út á að einstaklingurinn læri að sjónræn áreiti geti verið áhugaverð og að hlutir og fólk hafi mismunandi lögun. Með því að grípa í hluti og skoða þá er jafnframt verið að efla boðskiptin því starfsmaðurinn orðar hvað verið er að gera og getur numið hvað einstaklingurinn er að upplifa. Hægt er að nota svart/hvítt herbergi með ýmsum ljósum, hluti sem hafa mynstur eða eru glitrandi, vasaljós, upplýsta hluti, myndir og fleira þessháttar. Fyrir þá sem sjá illa er gott að nota sterkar andstæður í litum, hafa hlutina í mismunandi stærðum og huga vel að lýsingu

Heyrnarskynjun – Heyrn hefur afgerandi þýðingu fyrir þróun boðskipta því hún er grunnur málsins. Byrjað er á að athuga hvort einstaklingurinn skynji milli hljóðs og þagnar. Til þess er m.a. hægt að nota trommur eða Lilli Nielsen plötuna. Bregðist einstaklingurinn við þessu er farið í langt hljóð – stutt hljóð og sterkt hljóð – veikt hljóð. Þau viðbrögð sem einstaklingur getur sýnt eru t.d. breyting á andardrætti, hreyfingar augna eða blikk, breyting í hreyfingum og breyting á hjartslætti.