Dr. Lilli Nielsen
Dr. Lilli Nielsen (f. 21. 12. 1926 – 24. 06. 2013) leikskólakennari og doktor í sálfræði vann að rannsóknum sem snúa að rýmistengslum (e. Spatial Relations) ungbarna sem eru fædd blind.
Lilli Nielsen setti fram aðferð sem kallast virkt nám (e. Active Learning). Þar er gengið út frá því að öll börn læri í gegnum leik og með því að vera virk fremur en óvirkir viðtakendur á örvun. Því er nauðsynlegt að hvetja börn til að kanna umhverfi sitt og hlutina í kringum sig.
Þrátt fyrir að aðferðin hafi upphaflega verið sett fram með ung, blind eða sjónskert börn í huga hefur hún einnig verið notuð mikið með einstaklingum með fjölfötlun, á öllum aldri. Lilli leit svo á að við séum öll nemendur alla okkar ævi og að enginn sé of gamall til að læra. Hentar því virkt nám vel einstaklingum með fjölfötlun. Ef nám á sér ekki stað hjá einstaklingnum er vandamálið alltaf að umhverfið er ekki nógu vel sniðið að hans þörfum (eða að einstaklingurinn er einfaldlega að berjast fyrir lífi sínu). Megin tilgangurinn er að skapa umhverfi sem gefur bæði hlóð og snertingu við minnstu hreyfingu einstaklingsins. Þannig er ýtt undir að hann hreyfi sig meira, upplifi meira og að reynsluheimur hans aukist. Einstaklingurinn fær tækifæri til að kanna umhverfi sitt á eigin forsendum án afskipta þjálfa/leiðbeinanda. Einungis í lok stundarinnar kemur þjálfi með hrós og samræður um stundina.
Þó það sé viðurkennt að einstaklingar læri best þegar þeir eru virkir hefur það ekki verið nýtt nægilega fyrir einstaklinga með fjölfötlun sem eru þó líklega þeir sem þurfa mest á því að halda. Skýringin á því gæti legið í að einstaklingar með fötlun og sérstaklega þeir sem eru með taugabilun þurfa langan tíma til að svara og því freistast margir til að gera hlutina fyrir þá með því að eiga frumkvæði, sýna, handstýra, hjálpa, aðstoða, hvetja eða gera hlutinn á annan hátt fyrir einstaklinginn. Með því er þó verið að taka frá einstaklingnum mikilvæga grunnstoð námsins, það er að gera hlutina sjálfur. Í virku námi er því aðalatriðið að taka ekki þessa virkni frá einstaklingnum. Einstaklingar með fjölfötlun fá sjaldan tækifæri til að sinna þjálfun í einrúmi nema í mjög stuttan tíma í einu og ef þeir eru einir er það oft í rými eða umhverfi þar sem þeir geta ekki haft áhrif á umhverfið. Virkt nám snýst um að skapa hagstætt umhverfi fyrir nemendur til að læra á virkan hátt, á eigin spýtur, á þeirra eigin tíma og rúmi.
(upplýsingar fengnar af vefsíðunni Lilli works)
Nokkur grundvallaratriði í Virku námi
(upplýsingar fegnnar af vefsíðunni Lilli works)
Allir geta lært – Hlutverk þjálfa eða þeirra sem vinna með einstaklingnum, er að finna rétta umhverfið og aðstæðurnar til að nám geti átt sér stað. Umhverfið þarf að vera þannig að tryggt sé að þegar einstaklingurinn hreyfir sig eða slær í eitthvað að þá gerist eitthvað. Þjálfi þarf að finna réttu aðstæðurnar/umhverfið sem gefur nægilega mikla svörun, er áhugavekjandi og gefur nægjanlegan stuðning svo einstaklingurinn haldi sér við efnið og nám eigi sér stað. Mikilvægt er að vita hvað einstaklingurinn getur, hvaða athöfnum hann hefur gaman af, hvers konar verkfæri eða hluti honum líkar best og svo framvegis.
Virkt nám er „hands off“ – Margir einstaklingar með fjölþætta fötlun geta virkað óvirkir og áhugalausir og því er tilhneiging að gera flest allt fyrir þá. Virkt nám felur í sér að skapa styðjandi umhverfi sem gefur svörun og er hannað til að hvetja einstaklinginn til virkni. Umhverfið og aðstæðurnar þurfa að hvetja einstaklinginn til að kanna það á eigin spýtur. Í því felst að þjálfi dregur sig til hlés og talar ekki og hvorki handstýrir né hrósar einstaklingnum fyrr en að athöfn lokinni. Einstaklingurinn fær tíma og rúm til eigin aðgerða. Hann lærir með endurtekningu og því á ekki að trufla hann í könnun sinni.
Áhersla á heyrn og snertingu – Einstaklingar með fjölþætta fötlun reiða sig oft á heyrn sem aðal skynfærið frekar en sjónina vegna erfiðleika við að stjórna og vinna úr upplýsingum. Snerting og hreyfing er líka mikilvæg skynjun fyrir þá. Virkt nám leggur áherslu á hluti með hljóðum og mismunandi áferð og snertingu. Flest það sem notað er eru hlutir úr daglegu heimilishaldi sem gefa áhugavert hljóð eða áferð.
Svarandi umhverfi (e. Responsive Environment), stutt þjálfunarstund: Umhverfið ætti að veita einstaklega góða svörun hvað varðar hljóð og snertingu (ekki bara örvun). Svokölluð titringsplata veitir örvun í formi víbrings. Lilli Nielsen húsið veitir hlýlegt og aðlaðandi umhverfi til könnunar og upplifun á endurkasti. Margar stuttar þjálfunarstundir eru betri en ein löng, sérstaklega í fyrstu skiptin sem farið er í umhverfið .
Blanda af fjölbreytni og stöðugleika, boðið upp á samanburð – Hæfileg fjölbreytni er af hinu góða. Það á ekki að breyta öllu í hvert skipti en hafa fjölbreytnina nægilega til að viðhalda áhuga. Hlutir sem eru líkir þeim hlutum sem einstaklingnum líkar sérstaklega við hvetja könnun hans og upplifun á nýjum hlutum og víkkar út þekkingargrunn hans. Gott að hafa sambland af líkum hlutum og ólíkum til að bjóða upp á samanburð. Gott er að breyta til og setja inn nýja hluti svo einstaklingurinn verði ekki of vanur sömu hlutunum og missi þar með áhugann.
Unnið að því að geta borið þyngd – Þegar einstaklingur getur ekki haldið uppi eigin þyngd er hann studdur með t.d. stuðningsbekk eða HOPSA-búnaðnum. Smám saman er hann látinn fá meiri þyngd í fætur/hendur.
Tilfinningalegur þroski felur í sér stjórnun: Það er mikilvægt skref í tilfinningalegum þroska þegar einstaklingur brosir vegna þess að hann finnur að hann hafði áhrif á umhverfið en ekki öfugt. Mikilvægu markmiði er því náð þegar bros fylgir því að hafa gert eitthvað sjálfur.
Nám verður til með endurtekningu – mistök eru leyfð: Einstaklingar læra með endurtekningu. Þeir þurfa að gera hlutina aftur og aftur til að skapa minningu og merkingu í hreyfinguna. Þess vegna er mikilvægt að gefa einstaklingnum tækfæri til að gera mistök án þess að grípa inn í (t.d. ekki setja hlutinn strax í hönd hans ef hann nær ekki að teygja sig í hann). Þetta er jafn mikilvægt og að trufla hann ekki með mikillri, stöðugri hvatningu.
Að tala og hrósa í lok athafnar: Í lok athafnarinnar getur þjálfi rætt um og lýst því sem einstaklingurinn var að gera og með því að hvetja hann á jákvæðan hátt til verksins. Gott er að benda á, hreyfa/hrista hlutinn og tala um hvað gerist (t.d. heyrist hljóð). Einnig er gott að spyrja spurninga og nota stuttar setningar.
Takmarka innlegg og bíða eftir svari: Almennt er gott að hafa í huga að einstaklingar með taugabilun þurfa yfirleitt meiri tíma til að meðtaka, vinna úr og svara. Ef þú spyrð spurningar er gott að hafa þögn eins lengi og hægt er áður en spurt er að nýju og ekki svara fyrir þá nema fá einhverskonar tákn um það. Þetta er þó alltaf einstaklingsbundið þar sem einstaklingurinn gæti verið búinn að gleyma spurningunni ef of langur tími líður. Þegar spurningin er endurtekin eru notuð nákvæmlega sömu orð svo að einstaklingurinn þurfi ekki meiri úrvinnslu til að skilja nýju orðin.