Snerting og samleikur

Christopher Knill skrifaði bókina Snerting og samleikur eftir margra ára vinnu með boðskipti við börn og fullorðna með mikla boðskiptaörðuleika. Í bókinni eru leiðbeiningar um hvernig hægt er að nota snertingu með tónlist til að þróa tengsl og boðskipti.

Mikilvægi líkamlegrar snertingar helst ævina á enda og það að einhver komi við okkur hefur þau áhrif að við upplifum að við séum einhvers virði.

Einstaklingar sem eiga erfitt með boðskipti eða tjáskipti geta sýnt boð veikar eða á annan veg en við búumst við. Okkur getur því yfirsést tilraunir einstaklingsins til að tjá sig og viðbrögð okkar eru þannig að hann skilur þau ekki eða veit ekki hvernig hann á að taka þeim.

Ef einstaklingurinn fær aldrei svör við þeim boðum sem hann sendir getur það leitt til þess að hann loki sig af, verði óvirkur, sýni sjálfsörvandi hegðun eða árásarhegðun í garð þeirra sem reyna að nálgast hann. Viðbrögðin eða boð starfsmannsins mega þó ekki verða það mikil að einstaklingurinn dragi sig enn frekar inn í skel sína.

Í Snertingu og samleik er farið yfir þá þætti sem þurfa að vera til staðar þannig að hægt sé að styrkja boðskipti einstaklingsins í gegnum nálægð, snertingu og samleik. Með bókinni fylgir einnig sér samin tónlist fyrir snertistundina.

Til að skapa rétta umjörð fyrir stundina horfir Christopher Knill til hugmynda Jerome Bruner, brautryðjanda í rannsóknum á máli og boðskiptum. Bruner taldi að hlutverk foreldra í þróun samleiks ungra barna væri fólgið í því að reisa „stoðgrind“ utan um barnið. Stoðgrindin hjálpar barninu að taka að móti upplýsingum um umhverfið og sjálfan sig, veitir yfirsýn yfir tilveruna og verndar það fyrir áhrifum sem gætu verið tilviljanakennd, yfirþyrmandi eða ógnandi. Þannig umgjörð er barninu stoð og stytta á meðan það er að bæta við sig nýjum orðum og athöfnum og öðlast fyllri vitund um líkama sinn. Stoðgrindin er í sífelldri lagfæringu að hún geri áfram kröfur til barnsins. Hún á að veita öryggi og traust en laða um leið fram og örva athafnir barnsins og frumkvæði. Oftast byggist þessi grind upp sjálfkrafa en þegar um er að ræða einstaklinga með mikla boðskiptaörðuleika þarf að vanda verkið meira og hafa skýrari umgjörð.

Í Snertingu og samleik er slík stoðgrind byggð upp þannig að umgjörðin henti vel þeim sem hafa slaka boðskiptafærni. Huga þarf að tengiliðum, fjölda athafna, staðsetningu, tíma og inntaki stundarinnar.

Umgjörðin

Tengiliðir: Þróun samleiks byggist á gagnkvæmri aðlögun starfsmanns og þjónustunotanda, sem krefst mikils af báðum aðilum. Meta þarf hverjum þjónustunotandanum ætti að tengjast en einungis einn mögulega tveir starfsmenn eru í þessari vinnu með þjónustunotandanum.

Fjöldi athafna: Einstaklingur sem á erfitt með samleik við annað fólk á yfirleitt erfitt með að bregðast við mörgum ólíkum aðstæðum. Því þarf að meta mjög grannt hvernig takmarka má fjölda athafnanna svo að einstaklingurinn haldi yfirsýn.

Staðsetning: Heppilegt er að tengja athafnirnar ákveðnum stað. Við það skapast jákvæð tengsl við staðinn og einstaklingurinn veit hvað fer fram þar. Þetta er sá grunnur trausts sem nauðsynlegur er til að ná innihaldsríkum samleik. Heppilegast er að staðurinn sé rólegur og fá óvænt áreiti til að viðhalda öryggiskennd einstaklingsins.

Tímaumgjörð: Mikilvægt er að afmarka upphaf og endi á stundinni til að einstaklingurinn geti áttað sig á hvenær stundin hefst og hvenær henni lýkur. Þannig getur hann tekið virka afstöðu til kringumstæðna, átt sér væntingar og að lokum orðið virkur þátttakandi.

Skýrt inntak: Ef einstaklingurinn á að vera virkur þátttakandi í stundinni þarf hann að geta áttað sig á því út á hvað stundin gengur og fylgt hraða stundarinnar. Athygli getur verið skert og þarf að tryggja að þjónustunotandinn átti sig á því sem er að gerast og samhengi hlutanna. Annars er hætta á að hann verði ringlaður og óöruggur. Skipuleggja þarf út frá einstaklingnum hve mörg atriðin eru og hver hraðinn á stundinni er.

Snertistund

Hver snertistund er 24 mínútur að lengd. Í fyrstu hljómar inngangstónlist sem er ætlað að hafa róandi áhrif þannig að það skapist kyrrð og öryggi. Tónlistin er einnig til að marka upphaf stundarinnar þannig að með timanum viti þjónustunotandinn hverju hann á von á.

Tónlistina sem eftir inngangstónlistinni má skipta í þrjá hluta. Í fyrsta hluta er tónlistin áfram róleg en þó með hraðari hrynjandi heldur en í inngangstónlistinni. Hún er hugsuð sem undirleikur við fyrstu snertinguna og er hægt að styðjast við hrynjandina til að ákveða hreyfingarnar/snertinguna. Í upphafi er oft byrjað á léttu nuddi á fótum og höndum.

Í öðrum hluta breytist tónlistin lítillega og er hugsuð sem undirleikur með stærri hreyfingum og væri þá hægt að nudda stærri svæði. Í þriðja hlutanum er svo létt tónlist sem er hugsuð sem undileikur við náinn og glettinn samleik. Oft hentar hann þegar snert er andlit eða hársvörður.

Lokatónlistin er lík inngangstónlistinni. Hún er róleg og býður upp á slökun og sameiginlega hvíldarstund, sem markar lok tímans.

Tjáning þjálfans

Hvernig þjálfi tjáir sig skiptir megin máli þegar ná á tengslum við einstaklinginn. Það skiptir máli hvernig hann notar hreyfingar, rödd, augnsamband, látbragð og lykt.

Rödd: Með röddinni náum við athygli og sambandi við einstaklinginn. Það skiptir máli hvernig við náum til einstaklingsins með því að beita raddstyrk okkar á ákveðinn hátt, hrynjandi og tóntegund.

Látbragð: Látbragð okkar notum við til að ná og viðhalda augnsambandi. Bjóðum augnsamband en þröngvum því aldrei uppá neinn og það er ekki tilgerðarlegt. Best er að það sé að frumkvæði nemandans og á hans forsendum sem augnsambandi er komið á.

Líkamsstelling: Hvort einstaklingurinn situr eða liggur getur haft áhrif á hve góðri slökun hann nær. Líkamsstelling hans getur einnig gefið vísbendingar um fyrri reynslu hans og hve mikið traust hann ber til starfsmannsins.

Snerting: Snerting getur bæði hvort örvað og róað, verið eftirsóknarverð eða fráhrindandi. Hendurnar eru aðal verkfærið og þekking á hvernig hægt er að nota þær er forsenda árangursríks samleiks. Þegar komið er við aðra manneskju er traustvekjandi að höndin sé styrk og hreyfingar greinilegar en reikult handtak getur valdið óöryggi.

Það þarf þolinmæði og nærgætni til að koma á góðum tengslum því margir eru orðnir vanir því að annað fólk meðtekur ekki boðskipti þeirra. Þegar tengslin eru komin og starfsmaðurinn öruggur með túlkun boðskipta þjónustunotandans er hægt að vinna áfram í átt að markvissum samskiptum.