Saga Bliss á Hæfingarstöðinni

Saga Charles Bliss, föður Bliss tungumálsins

Charles Bliss, skírður Karl Kasiel Blitz, fæddist árið 1897 á landamærum Austurríkis og Ungverjalands. Hann ólst upp við fátækt, var gyðingaættar og upplifði í bernsku ósætti hjá þjóð sinni og jafnvel hatur sem hann rakti síðar meir til þess hve mörg tungumál voru á hans uppvaxtarslóðum. Þar með kviknaði áhugi hans á tungumálum.

Þrátt fyrir fátækt náði Charles Bliss með vinnusemi sinni að útskrifast sem efnaverkfræðingur frá tækniskólanum í Vínarborg. Árið 1938 var hann sendur í útrímingabúðir Nasista m.a. til Dachau. Claire, þá sambýliskona hans og síðar eiginkona, náði með þrautseigju að fá landvistarleyfi fyrir hann á Englandi og komst Charles til Englands ári seinna. Á Englandi þróaðist það þannig að eftirnafn Bliss fór úr að vera skrifað Blitz í Bliss. Charles reyndi að ná að koma Clair einnig til Englands en hafði ekki náð því áður en seinni heimsstyrjöldin skall á. Vegna ástandsins í heiminum fór það svo að Charles Bliss og Clair náðu ekki að hittast fyrr en þau voru bæði komin til Shanghai. Í Shanghai fékk Charles áhuga á Kínverska letrinu og lærði nægilega mikið til að lesa skilti og blöð. Út frá þessum áhuga fór Bliss að búa til kerfi til að skrifa með táknmyndum. Charles og Clair búa í Kína þar til Kínverskar þjóðernissveitir taka eignarnámi eignir erlends fólks. Flytja þau þá til Sydney í Ástralíu 1946. Charles fékk köllun, að búa til „tungumál“, nýtt, auðvelt, augljóst (ekki byggt á hljóðfræði), rökfast og auðskiljanlegt fyrir allan heiminn. Eins og að fólk, hvar sem er í heiminum veit að H2O er efnafræðiformúla sem táknar vatn þá vildi hann byggja upp alþjóðlegt táknkerfi, tungumál, sem allir gætu lært og skilið hvaða þjóðar sem þeir væru. Hann vildi meina að allur misskilningur yrði úr sögunni og þar með ósamlyndi. Batnandi samskipti þýddi batnandi heimur.

Charls Bliss hugsaði stórt og vann að táknmálinu frá 1942 til 1949 en allt í allt vann hann þó að táknkerfinu í fjóra áratugi. Við vinnslu þess horfði hann mikið til efnafræðitákna og kínverska letursins. Charles gekk erfiðlega að koma táknkerfinu á framfæri sama hvað þau Clair gerðu til að koma því á framfæri við kennara og háskóla. Tveim áratugum eftir að Charles Bliss gaf út bækur sínar heyrði heimurinn af því í gegnum kanadíska sérfræðinga í sérskóla fyrir fötluð börn, en þeir sáu að það nýttist nemendum þeira og þá sérstaklega börnum með CP (Cerebral Palsy) en einstaklingar með CP geta verið með mikla hreyfihömlun, ekkert talmál en mikinn málskilning. Charles fór til Kanada 1972 þá 75 ára að aldri og tók þátt í að aðlaga táknmálið þessum óvænta tilgangi. Fljótlega upp úr því gerði Charles samstarfssamning við alþjóðlegu Blissnefndina (BCI) sem var stofnum 1975 og var „stýrt“ frá þessum fyrrgreinda sérskóla. Í forystu þar var Shirley McNaughton sérkennari. Árið 1978 var stofnuð norræn Blissnefnd, NBK og árið 1979 var stofnuð Íslensk Blissnefnd. Charles Bliss lést árið 1985 þá 88 ára að aldri. Hann vann að þróun táknmáls síns fram á síðasta dag og lifði sem betur fer það að sjá Blisstáknmálið koma þúsundum manna að gagni víða um heim. Útbreiðslan var hröð í byrjun (meðal fatlaðra einstaklinga) og lagði mikilvægan grunn að notkun annarra óhefðbundinna tjáskiptaleiða.

Þróun Bliss þjálfunar á Hæfingarstöðinni

1992

Saga Bliss þjálfunar á Hæfingarstöðinni Bæjarhrauni nær allt til ársins 1992. Það ár hófu 4 þjónustunotendur þjálfun í notkun Blisstákna og höfðu þrír þeirra tileinkað sér notkun Bliss áður en þeir komu á Hæfingarstöðina. Ári síðar kom til notkunar tölvuforritið Ísbliss, sem gerði fötluðu fólki kleift að tjá sig með Blisstáknum í tölvu. ACORN tölva var tekin í notkun og í kjölfarið tjáskiptaforrit fyrir ACORN tölvur. Hefðbundnir rofar s.s. höfuðrofi, fótrofi og stýripinni voru notaðir við tölvurnar og tölvuvæðingin var fljótt komin vel á veg á Hæfingarstöðinni.

1996

Árið 1996 voru þrjár tölvur í notkun þegar þjálfun í „kóðun“ hefst, í því fólst að tungan notuð til að benda. Leit að hátækni rofabúnaði var í fullum gangi og var helst leitað að gómrofa. Árið 1997 er byrjað á „gómþjálfun“ sem miðaðist að því að einstaklingurinn gæti notað gómrofa þegar hann finndist. Árið 1999 tekur STOÐ við leitinni að hátæknibúnaði og gómrofi finnst, framleiddur í Þýskalandi, en það þurfti að breyta honum og forrita þannig að hann nýttist þeim sem þurfti hann.

2000-2002

Árið 2000 er þróað forritið Blysberi, forritið innihélt Bliss tákn, og vann annar forritari Blysberans í Hæfingarstöðinni. Á því ári eru komnar fartölvur fyrir alla sem voru í tjáskiptaþjálfun. Á næstu árum er mikil þróun í gangi og gildi gómrofans sannar sig. Árið 2002 koma fulltrúar frá Boston háskóla til að kynna það sem þá var það nýjasta í tæknibúnaði, augnstýringu, og ári síðar er tekinn í notkun Nautural Point rofabúnaður, sem er handfrjáls höfuðstýribúnaður og farið var af stað með hönnunarvinnu fyrir fartölvur.

2006

Árið 2006 er komin mikil þörf á að endurnýja rofa hjá nokkrum þjónustunotendum og er farið í þróunarsamstarf við Kine ehf. þar sem t.d. kom til greina að nota tungurofa, FlexiForce, en þar sem engir styrkir fengust í þessa vinnu var hún sett á bið.

2007-2010

Eftir að einn þjónustunotandi fékk stóran styrk frá Baugi, árið 2007, var farið af stað að finna augnstýribúnað og fannst hátæknibúnaðurinn Quick Glans frá Bandaríkjunum. Tobii P10 aungstýribúnaður var tekinn í nottkun af einum þjónustunotanda árið 2010.

2021

Árið 2021 eru 8 þjónustunotendur Hæfingarstöðvarinnar sem tjá sig með Bliss og öðlast betri og betri færni í að nýta sér það tungumál. Fleira fólk hefur áhuga á að nýta sér þjónustu Hæfingarstöðvarinnar til að efla Blissfærni sína, en sökum plássleysis hefur Hæfingarstöðin ekki tök á að þjónusta fleiri enn sem komið er. Þjónustunotendur nota ýmist hefðbundna tölvumús, snertiskjá, höfuðstýribúnað, Bluetooth mús sem stýrt er með fæti, augnstýribúnað eða rofa til að stýra samskiptaforritum sínum, allt eftir því hvað hentar hverjum og einum.

Með aukinni tækniþróun aukast stöðugt möguleikar þeirra sem nota Bliss að eiga samskipti við fólk, hvar sem er í veröldinni, hvaða tungumál sem fólkið talar.